G`arbiy Turk va Sharqiy Turk xoqonligini o`zaro taqqoslang.

1. G„arbiy Turk va Sharqiy Turkxoqonligini o„zaro taqqoslang. G`arbiy Turk xoqonligi - Qora dengiz va Dondan Tyon-Shon va shimoliysharqiy Hindiston sharqiy shoxlariga qadar joylashgan dastlabki o`rta asr turkiy davlati (603-704).
Xoqonlikning g`arbiy mulki janubiy-sharqiy Evropaning dashtlariga etib bordi. Davlatning uzagini Ettisuv viloyati tashkill qilgan. Uni Ashina sulolasidan bo`lgan kagonlar boshqargan. Xazar xoqonligi undan ajralib chiqdi.
Xoqonlik o`zining qudratining eng yuqori cho`qqisiga Sheguy xoqon (610-618 yillarda) va uning ukasi Tun-yobg`u-xoqon (618-630 yillarda) davrida erishgan. Toxariston va Afg`onistonga yangi yurishlar davlat chegaralarini Hindistonning shimoli-g`arbiy qismigacha kengaytirdi. Tun-yobg`u xoqon ma`muriy islohotni amalga oshirdi va o`lpon yig`ishni nazorat qilish va nazorat qilish uchun mintaqadagi o`z vakillari - tudunlarni tayinladi. Tun yobg`u xoqon va Sheguy xoqon (610-618) davrida Xoqonlik Oltoyda, Tarim daryosi havzasida va Amudaryo bo`yida chegaralarni tikladi. Suyab va Ming-Buloq G`arbiy Turk xoqonlarining qarorgohiga aylandi. Vizantiya imperatori Tun-yobg`u bilan ittifoqda xoqonn 626 yilda Sosoniylarga qarshi urush boshladi. 626 yilda turkiy qo`shinlar Tiflisni egallab oldilar. Biroq, Vizantiya va Eron o`rtasida tinchlik shartnomasining tuzilishi Tun-yobg`u xoqonni harbiy harakatlarni to`xtatishga majbur qildi. 630 yilda Ton-Yobg`u xoqon amakisi Sibir Xon tomonidan uyushtirilgan fitna natijasida o`ldirildi. Tez orada u ham o`ldirildi. 630 yilda boshlangan taxt uchun kurash uzoq davom etgan urushga aylandi.
580-yillarga kelib xoqonlikda ichki nizolar, taxt talashuvlar avj oladi. Bu ishga Xitoyning Suy sulolasi ham aralashadi. Shundan so`ng xoqonlik bir muddat Oltoy tog`larining sharqidan to Uzoq Sharqqacha bo`lgan hududni, ya`ni Jan. Sibir, Urxun havzalari (Mo`g`uliston), Shim. Xitoy hududlarini o`z ichiga oluvchi Sharqiy Turk xoqonligi va Oltoy toglarining g`arbidagi xoqonlikka qaram o`lkalarni o`z ichiga oluvchi markazi Yettisuv bo`lgan G`arbiy Turk xoqonligi ga bo`linib ketadi.
Markazi O`tukan vodiysi (Mo`g`uliston) bo`lgan Sharqiy Turk xoqonligi Shibi xoqon (609—619) davrida Xitoy (Suy) imperiyasiga qarshi jang olib boradi. U 615 yilda Xitoyga yurish qilib Yaymin (Ordos) viloyatida imperator Yandini
qurshovga oladi. Yaymindagi 41 qal`adan 39 tasi Turk xoqonligi qo`liga o`tadi. 618 yilda Suy sulolasini ag`darib, uning o`rnini egallagan Tan sulolasining ishlariga ham Shibi xoqon aralashadi. U bu paytgacha sharkda kidan va shivey qabilalarini, Jan.G`arbda Tuguxun (Togon) davlati hamda Turfon oTkasini bo`ysundirgach, Xuanxe daryosini kechib o`tib, Xitoy hududiga kirgan vaqtda vafot etadi. TaxtgaElxoqon (xitoy manbalarida Xyelixan; 620—630) o`tiradi va 10 yil davomida, asosan, Xitoy bilan kurash olib boradi. 2 marta, 624—626 yillarda poytaxt Chananni qurshab oladi. Uning oTimidan so`ng Sharqiy Turk xoqonligi 50 yilga yaqin Xitoyga karam bo`lib qoladi.
O`z davrida "O`n O`q xoqonligi" deb yuritilgan G`arbiy Turk xoqonligi Istamining o`g`li Tardu xoqon (576—603) Sosoniylar Eroniga qarshi janglar olib borib, g`arbda o`z hokimiyatini kuchaytirdi. Uning o`g`li Sheguy xoqon (610— 618) davrida xoqonlik qo`shinlari jan.g`arbiy hududlarda faol harakat yurita boshlaydi. U Eronning shim.sharqiy viloyatlariga xujum uyushtirib, sosoniylar ustidan yirik g`alabaga erishadi va Isfahon, Ray kabi shaharlarni qo`lga kiritadi. Uning inisi Tun yabg`u (Tunshexu; 618—630) xoqonlikning g`arbdagi nufuzini yanada mustahkamlaydi. U hukmronlik qilgan davrda Turk xoqonligi ning chegarasi g`arb va jan.g`arbda, Jan.Sharqiy Yevropa dashtlari, Kavkaz, Volgabo`yi, Gurgon, Marv, Hind daryosining yuqori havzalari, Shim. Hindiston va Afg`onistonning aksariyat viloyatlarini o`z ichiga olardi. Uning shad unvonli o`g`li boshchiligidagi xoqonlik qo`shinlari Vizantiya imperatori Irakliy bilan birgalikda 627—628 yillarda Jan. Kavkazga safar uyushtiradi va bu yerdagi sosoniylar qo`shinini yengib, Tbilisi shahrini qo`lga kiritadi. Tun yabg`u g`arbiy hududlarda xrkimiyatni mustahkamlash maqsadida qarorgohini Shosh vohasining shimolidagi Mingbuloq (xitoycha Syantsyuan) mavzesiga ko`chiradi va boshqaruvda islohotlar o`tkazib qaram o`lkalarga turkiy tudun va eltabar unvonli vakillar jo`natadi

Дополнительное решение или похожая задача

Другие задачи с этого варианта

1 2 3

Книга: Tarix fanidan imtixon savollariga javoblar 9 sinf
Билет/вопрос: №4

Абитуриентам

ЦТ, Беларусь

Сборники тестов, Узбекистан
DTM варианты
Онлайн ДТМ тестирование

Решебники

Физика
Математика

Онлайн тестирование

Английский язык
Русский язык
Математика
Биология
География
История

База знаний по предметам

Физика
Математика
Информатика
Литература
Английский язык
Русский язык
Химия
История
География
Биология

Все разделы